Florence Thomas: Rhan 7

‘She will have to lie, trussed, on her back with her leg weighted , , for at least two months’ –  – Dylan Thomas, Ionawr neu Chwefror 1948

Yn seithfed blog ei chyfres ar Florence Thomas, mae Katie yn edrych ar y digwyddiadau a ddatblygodd ar ôl i Florrie dorri ei choes.

Tua mis Ionawr 1948, syrthiodd Florence, gan dorri ei chlun ac fe’i derbyniwyd i Ysbyty Caerfyrddin. Teithiodd Nancy o Brixham i Flaen Cwm i ofalu am DJ. Teithiodd Dylan o South Leigh, lle’r oedd bellach yn byw, a disgrifiodd y sefyllfa mewn llythyr at Caitlin, a ddogfennwyd yn The Collected Letters. Dywedodd bod ei fam yn dda ac yn hwyliog ac yn siarad yn ddi-baid.. am ei ffrindiau newydd yn y ward lawfeddygol i fenywod. Roedd DJ, fodd bynnag, yn fwy nerfus a dioddefus nag yr oedd erioed wedi’i weld. Mae Andrew Lycett, yn Dylan Thomas: A New Life yn priodoli ei gyflwr i golli ei frawd Arthur yr hydref blaenorol, ac ymosodiad poenus o angina. Gyda Florence yn analluog yn yr ysbyty, gyda phin dur enfawr drwy ei phen-glin yn ôl Dylan, penderfynwyd y byddai Nancy yn mynd â DJ yn ôl i Brixham i ofalu amdano drwy gydol gwellhad Florence. Gadawodd hynny’r ci, Mably. Ni allai Nancy fynd ag ef am fod ganddi labrador eisoes, a chan mai’r dewis arall oedd rhoi’r ci i gysgu, cytunodd Dylan i’w gael.

Nid yw wedi’i ddogfennu ynghylch a oedd Caitlin yn ddig bod Dylan wedi cymryd Mably heb ymgynghori â hi’n gyntaf, ond mae ei barn mewn digwyddiadau dilynol wedi’i chofnodi. Ar ddiwedd mis Ebrill, roedd Florence yn barod i adael yr ysbyty o’r diwedd. Teithiodd Dylan i Brixham yn dilyn trafodaeth dros y ffôn gyda Nancy. Daethpwyd i’r casgliad na fyddai’r Thomasiaid yn gallu gofalu amdanynt eu hunain. Ni allai tŷ gynnig lle i’r ddau ohonynt ac ni ellid dod o hyd i unrhyw gymorth domestig a allai eu cynorthwyo ym Mlaen Cwm. Felly penderfynodd Dylan symud ei rieni i South Leigh yn Swydd Rydychen, lle’r oedd yn byw ar y pryd. Yn ôl Lycett, aeth ati i rentu bwthyn Cordelia Sewell dros yr haf gan drefnu i ambiwlans fynd â DJ yno o Brixham. Yn Caitlin: Life with Dylan Thomas, mae Caitlin yn cofio meddwl bod Dylan yn ddifeddwl, ‘mean and egotistical, to plant them on me when I already had the kids to look after’. Disgrifiodd Lycett fod y ddwy aelwyd gyferbyn â’i gilydd ar bennau eithaf y pentref, gan gynyddu llwyth gwaith Caitlin ymhellach. Yn y diwedd fe gyflogon nhw gynorthwywraig, Mary, yr oedd Caitlin yn ei disgrifio fel person a oedd yn wych wrth sgwrsio â Granny Thomas a’r gweithiwr gorau yr oedd wedi’i chael erioed. Roedd ymddygiad Dylan ond yn gwaethygu ei theimlad ei fod yn manteisio arni: ‘He’d perform the little-boy-lost act for his mother, who was stuck there in bed with her broken leg, always jolly and laughing, with me having to wait on her hand and foot.’

Pan ddychwelodd Cordelia Sewell i’r pentref, bu’n rhaid i’r rhieni symud i’r Maenordy gyda Dylan a Caitlin. Erbyn diwedd y flwyddyn, roedd y Thomasiaid yn ystyried symud eto, y tro hwn yn ôl i Dalacharn. Fodd bynnag, roedd yn rhaid i’w cynlluniau bellach gynnwys Florence a DJ. – Nid oedd yn ymddangos bod Florence yn gwella mor gyflym ag y gobeithiwyd, ac mewn llythyr at Vernon Watkins, dyddiedig 23 Tachwedd 1948, dywedodd Dylan: ‘My mother’s no better, and will probably have to go to hospital again very soon.’ Ar 13 Rhagfyr, eto i Vernon, mae’n disgrifio ei bod hi mor sâl â ward.

Ymgymerodd noddwr Dylan, Margaret Taylor, â’r dasg o ddod o hyd i lety ar gyfer anghenion estynedig y teulu ac erbyn mis Chwefror roedd wedi sicrhau’r Tŷ Cychod ac roedd y gwaith papur wedi’i gwblhau. Mae Lycett yn dogfennu ei bod hefyd wedi llwyddo i ddod o hyd i dŷ i Florence a D.J, y Pelican – pellter byr o Dŷ’r Cychod, ar Kings Street, y brif ffordd drwy Dalacharn. Fe’i rhentwyd oddi wrth Ebie Williams, gyferbyn â thafarn Ebie, Brown’s. Dywedodd y bywgraffyddion Paul Ferris a Constantine Fitzgibbon, er bod y Thomasiaid yn ddibynnol ar Dylan a Caitlin yn gorfforol, gŵr Nancy, Gordon, a gynorthwyodd y teulu’n ariannol, gan eu helpu i dalu’r rhent.

Disgrifiwyd y Pelican gan Aeronwy Thomas yn My Father’s Places fel ‘substantial Georgian house with multiple rooms and outhouses as well as a basement for storage.’ Roedd y Thomasiaid yn rhentu’r llawr gwaelod, gyda’r ystafell flaen fawr wedi’i neilltuo’n arbennig i DJ fel astudfa. Disgrifiodd Lycett drefn arferol Dylan yn Nhalacharn Dylan fel cerdded o Dŷ’r Cychod i’r Pelican yn y boreau, gwneud y croesair gyda’i dad, ymweld â Brown’s amser cinio am gwpl o ddiodydd a chlecs gan Ivy Williams, cyn dychwelyd i’w sied ysgrifennu yn y prynhawn i ysgrifennu. Fodd bynnag, byddai iechyd DJ yn dirywio’n fuan eto, felly hefyd iechyd ei fab.

This post is also available in: English